"മുസിരീസ്" എന്ന് ഞാൻ ആദ്യം കേൾക്കുന്നത് 2013 കാലഘട്ടത്തിൽ ആണ്. പിന്നീട് പല സമയങ്ങളിലും പലയിടത്തു നിന്നുമായി മുസീരീസിനെ പറ്റി കേട്ടു കൊണ്ടേയിരുന്നു. അങ്ങനെയിരിക്കെയാണ് എന്റെ പഴയ ബ്ലോഗ് സുഹൃത്തും സഞ്ചാരിയുമായ നിരക്ഷരന്റെ "മുസീരീസിലൂടെ" എന്ന പുസ്തകം പുറത്തിറങ്ങുന്നത്. അത്രയും കാലം ഉള്ളിൽ അടങ്ങിക്കിടന്നിരുന്ന സഞ്ചാരി സട കുടഞ്ഞ് എഴുന്നേറ്റു. പിന്നെ യാതൊരു സമാധാനവും കിട്ടാത്ത ദിവസങ്ങളായിരുന്നു. മയക്കു മരുന്നിന്റെ അടിമയായവർക്ക് അത് കിട്ടാതിരിക്കുമ്പോഴുള്ള അതേ അവസ്ഥയാണ് ഒരു സഞ്ചാരിക്ക് യാത്ര ചെയ്യാൻ കഴിയാതിരിക്കുമ്പോൾ എന്ന് പ്രത്യേകം പറയേണ്ടല്ലോ! അങ്ങനെ ആകെ വിഷമിച്ചിരിക്കുമ്പോഴാണ് മുസീരീസിൽ പോകാൻ ഒരു അവസരം ഒത്തു വരുന്നത്. മുസീരീസിലൂടെ ഒരു ഹോപ്പ് -ഓൺ ഹോപ്പ് -ഓഫ് ബോട്ട് സർവീസ് ഉണ്ടെന്നു പണ്ട് നിരക്ഷരൻ ഫേസ്ബുക്കിൽ പറഞ്ഞിരുന്നു. കേരള ടൂറിസം വകുപ്പിലുള്ള ഒരു സുഹൃത്തിന്റെ സഹായത്താൽ അതിന്റെ വിവരങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കി. ഒരു ദിവസത്തെ ടിക്കറ്റ് എടുത്താൽ, മുസിരിസ് ഭാഗത്തെ ഏതു ബോട്ട് ജെട്ടിയിൽ നിന്ന് വേണമെങ്കിലും കയറാനും ഇറങ്ങാനും, നമ്മുടെ സമയത്തിനനുസരിച്ച് കാഴ്ചകൾ കാണാനുമുള്ള ഒരു സംവിധാനം എന്നതാണ് "ഹോപ്പ് -ഓൺ ഹോപ്പ് -ഓഫ്" എന്ന ആശയം. ഒരു ദിവസത്തെ മുഴുവൻ കറക്കത്തിനു ടിക്കറ്റ് 550 രൂപയാണ്.
എന്നാൽ ഇപ്പോൾ മുസീരീസ് ബോട്ട് യാത്രയിൽ സഞ്ചാരികൾ കുറവായത് കൊണ്ട്, ഒരു യാത്രാ സംഘത്തെ ഒരു ബോട്ടിൽ തന്നെ എല്ലായിടവും ചുറ്റിക്കാണിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത് മാത്രമല്ല, യാത്രയ്ക്ക് ഒന്നോ രണ്ടോ ദിവസം മുൻപ് മുസിരിസ് ഹെറിട്ടേജ് ടൂറിസത്തിന്റെ ഓഫീസിൽ വിളിച്ച് സീറ്റ് ബുക്ക് ചെയ്യുന്നതാണ് നല്ലത്. അങ്ങനെ കാത്തിരുന്ന മുസിരീസ് യാത്രയുടെ ദിവസമായി. വടക്കൻ പറവൂരിലെ തട്ടുകടവ് ബോട്ട് ജെട്ടിയിൽ രാവിലെ 9:30ന് തന്നെ എത്തി. വേറെ എവിടെ താമസിച്ചെത്തിയാലും, ഒരു യാത്ര പോകുമ്പോൾ എനിക്ക് ഭയങ്കര കൃത്യനിഷ്ഠയാണ്! ബോട്ട് ജെട്ടിയിൽ , കേരള ടൂറിസം ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റിന്റെ ഒരു സുന്ദരൻ എയർ കണ്ടീഷൻഡ് ബോട്ട് ഞങ്ങൾക്കായി കാത്തിരിക്കുന്നു. ആദ്യം പറവൂർ സിനഗോഗ് കണ്ടു, അവിടെ നിന്ന് ബോട്ടിന്റെ ടിക്കറ്റും എടുത്ത് യാത്ര തുടങ്ങാം എന്നാണ് പദ്ധതി.
അതിന്റെ വിശേഷങ്ങളിലേയ്ക്കു കടക്കുന്നതിനു മുൻപ് മുസിരീസിനെ പറ്റി അല്പം വിവരിക്കാം. മുസിരിസിന്റെ ചരിത്രം കേരളത്തിന്റെ ചരിത്രത്തേക്കാൾ പഴക്കമുള്ളതാണ്. പഴം തമിഴ് പാട്ടുകളിൽ, "മുചിരി" എന്ന ഒരു തുറമുഖത്തെ പറ്റി പ്രതിപാദിക്കുന്നുണ്ട്. "മുതുനീർ മുൻതുറൈ മുചിരി" എന്നാണു പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത്. അതായത്, തുറകളിൽ വച്ച് ഏറ്റവും മുന്തിയ തുറയായ മുചിരി. ബി സി 600 കാലഘട്ടത്തിൽ തന്നെ, മുചിരി ലോകത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളുമായി വാണിജ്യ ബന്ധം പുലത്തിയിരുന്നു.
An ancient map showing the Muziris area Photo credit: via Wikimedia Commons |
ഫിയോനീഷ്യൻസ് - അതായത് ഇന്നത്തെ കാലത്തെ ലെബനോൻ, സിറിയ, ഇസ്രയേൽ - ഭാഗത്തുള്ള വണിക്കുകൾ ആയിരുന്നു ആദ്യം മുചിരി തുറയിൽ അടുത്തത്. അവർക്ക് പിന്നാലെ അറബികളെത്തി. എല്ലാവർക്കും വേണ്ടിയിരുന്നത്, ഇവിടുത്തെ മണ്ണിൽ വിളയുന്ന കുരുമുളകും, ഏലവും, കരയാമ്പൂവും മറ്റു സുഗന്ധ ദ്രവ്യങ്ങളുമായിരുന്നു. അറബി വ്യാപാരികൾ, റോമാക്കാർക്ക് ഇവിടുത്തെ കുരുമുളക് അനേകം മടങ്ങ് വിലയ്ക്ക് മറിച്ച് വിറ്റിരുന്നു. റോമാക്കാരുടെ ജീവിതചര്യയിൽ കുരുമുളകിനും മറ്റു സുഗന്ധ ദ്രവ്യങ്ങൾക്കും വലിയ സ്ഥാനം ഉണ്ടായിരുന്നു. കഠിനമായ തണുപ്പ് കാലത്തെ നേരിടാൻ, ഇറച്ചി ഉണക്കി സൂക്ഷിക്കുമ്പോൾ അതിൽ ചേർത്തിരുന്ന മുഖ്യ വസ്തു കുരുമുളകായിരുന്നത്രേ. റോമാക്കാർക്ക് കുരുമുളക് അവരുടെ നിലനില്പനു ആവശ്യമായിരുന്നു. അറബികൾ വഴി എത്തിയിരുന്ന കുരുമുളകിന്റെ യഥാർത്ഥ ഉറവിടം അന്വേഷിക്കാനായി, റോമാക്കാർ അന്നത്തെ വിദഗ്ദ്ധ നാവികരായ ഗ്രീക്കുകാരുടെ കൂട്ട് പിടിച്ചു. മൺസൂൺ കാറ്റിന്റെ സഹായത്തോടെ, അവർ മുചിരിയിൽ വന്നിറങ്ങി. കുന്നോളം പൊന്നും പണവും നല്കി നമ്മുടെ കറുത്ത പൊന്ന് വാങ്ങിക്കൂട്ടി. പിന്നീട് പല രാജ്യങ്ങളും ഈ വാണിജ്യത്തിൽ ഭാഗമായി. അവിടെ നിന്നൊക്കെ, ജൂതർ അടക്കമുള്ള വിവിധ വിഭാഗം ജനങ്ങൾ മുചിരിയുടെ തീരങ്ങളിൽ വന്നു താമസമാക്കി. 13-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു വെള്ളപ്പൊക്കത്തിൽ മുചിരി പൂർണ്ണമായും തകർന്നു എന്നാണ് പരക്കെ വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നത്. നമ്മുടെ വൈപീൻ ദ്വീപിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളും ആ വെള്ളപ്പൊക്കത്തിൽ ഉണ്ടായതാണത്രേ.
വെള്ളപ്പൊക്കത്തിൽ തകർന്നു പോയ മുചിരി പ്രദേശം നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കു ശേഷം വീണ്ടും ചരിത്രത്തിൽ സ്ഥാനം പിടിച്ചു. പോർച്ചുഗീസുകാരിൽ തുടങ്ങി, ബ്രിട്ടീഷുകാരിൽ അവസാനിച്ച അധിനിവേശകാലത്തായിരുന്നു അത്. കൊടുങ്ങല്ലൂർ അടക്കമുള്ള മുചിരി പ്രദേശം വിദേശ ശക്തികളുടെ വിഹാര കേന്ദ്രമായിരുന്നു. അങ്ങനെ പല രാജ്യങ്ങളുടെ സംസ്കാരങ്ങളും ഇടകലർന്ന മുചിരി പ്രദേശം ചരിത്രാന്വേഷികൾക്കു ഒരു പറുദീസ തന്നെയാണ്.
സമീപ കാലത്തേക്ക് മടങ്ങി വരാം. കൊടുങ്ങല്ലൂരിനടുത്ത് പട്ടണം എന്ന കൊച്ചു ഗ്രാമം. അവിടെ പുതുമഴയിൽ കുതിർന്ന മണ്ണിൽ നിന്ന് നിറപ്പകിട്ടാർന്ന ചെറു കല്ലുകൾ പൊങ്ങി വരുന്നത് നാട്ടുകാരുടെ ശ്രദ്ധയിൽ പെട്ടു. കേരള പുരാവസ്തു ഗവേഷണ വകുപ്പ് അവിടെ ഖനന പ്രവർത്തനങ്ങൾ ആരംഭിച്ചു. ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങൾക്ക് മുൻപ് മറഞ്ഞു പോയ മഹത്തായ ഒരു തുറമുഖത്തിന്റെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തുന്ന ചരിത്രമാണ് ഗവേഷകർക്ക് അവിടെ നിന്നും ലഭിച്ചത്.
The colourful stones unearthed from Pattanam site. It include the carnelian, beryl stones of Roman times Photo Courtesy: Kerala Tourism Department
|
മുസിരീസ് പ്രദേശത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം തിരിച്ചറിഞ്ഞ ടൂറിസം വകുപ്പ്, മുസിരീസ് പൈതൃക പദ്ധതി ആവിഷ്ക്കരിച്ചു. അതിന്റെ ഭാഗമായാണ് ഈ ബോട്ട് ടൂർ.
The Muziris heritage tour Hop On Hop Off route Photo Courtesy: Kerala Tourism Department |
ടൂറിന്റെ ആദ്യ ഭാഗമായ പറവൂർ സിനഗോഗിലാണ് ആദ്യം ഞങ്ങൾ എത്തിയത്. ഏതാനം വർഷങ്ങൾക്ക് മുൻപ് ഇടിഞ്ഞു പൊളിഞ്ഞു കിടന്നിരുന്ന പറവൂർ സിനഗോഗ് അറ്റകുറ്റ പണികൾ എല്ലാം ചെയ്ത്, ഒരു മ്യൂസിയമാക്കി മാറ്റിയത്, നമ്മുടെ സ്വന്തം ടൂറിസം ഡിപ്പാർട്ട്മെന്റ് തന്നെയാണ്. കുറച്ച് നാളുകൾക്കു മുൻപ് പറവൂർ സിനഗോഗ് കാണാൻ പോകുന്നു എന്ന് ഒരു പരവൂരുകാരൻ സുഹൃത്തിനോട് പറഞ്ഞത് ഓർക്കുന്നു. "അതൊരു കാട് പിടിച്ച സ്ഥലമല്ലേ, അവിടെ എന്ത് കാണാനിരിക്കുന്നു !" എന്നായിരുന്നു കക്ഷിയുടെ കമന്റ്.
അതൊക്കെ ആലോചിച്ചു കൊണ്ട് ഞാൻ പറവൂർ സിനഗോഗിനടുത്തെക്ക് നടന്നു. ഇടുങ്ങിയ ഒരു ഇടവഴിയിൽ വല്യ അഹങ്കാരം ഒന്നുമില്ലാതെ ഒരു പാവത്തെ പോലെയാണ് സിനഗോഗ് നിൽക്കുന്നത്.
Entrance to the Paravur Synagogue - with the Hebrew inscription on the wall |
ചെറിയ വാതിലിനുള്ളിലൂടെ അകത്തേയ്ക്ക് കടന്നപ്പോൾ ആദ്യം കാണുന്നത് ഒരു ശിലാലിഖിതമാണ്. ഹീബ്രു ആണ് ഭാഷ. പറവൂര് സിനഗോഗ് ആദ്യമായി സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടത് 1164 AD യിൽ ആണെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു. എന്നാൽ ഈ ശിലാ ലിഖിതത്തിൽ ഉള്ളത്, 1568ൽ നടന്ന ഒരു പുനരുദ്ധാരണത്തിന്റെ രേഖയാണ്.
The Hebrew inscription in Paravur synagogue |
17 ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു ഹീബ്രൂ കവിയായ "എലിയാ ബെന് മോസസ് അദനി" എന്ന കവി എഴുതിയ വരികളിൽ "ഡേവിഡ് യകൊവ് കാസ്റ്റിയൽ" എന്ന കുലീനനാണ് പറവൂർ സിനഗോഗ് പുതുക്കി നിർമിച്ചത് എന്ന് എഴുതിയിരിക്കുന്നു. ഈ ഹീബ്രു കവിതയുടെ അർഥം പിന്നെ ഞാൻ നെറ്റിൽ നിന്നും കണ്ടു പിടിച്ചു.
He who dwelt in Rock and Bush
May He dwell for His sake in my house
May there be light in it for the House of Jacob
Alas, darkened in my exile
Said David, Jacob's Son
Renowned noble seed of Castile
At the completion of the Holy sanctuary
May it be His will that the Redeemer come.(1)
ഇരു വശത്തും തൂണുകൾ ഉള്ള ഒരു ചെറിയ ഇടനാഴിയിലൂടെ ഞങ്ങൾ സിനഗോഗിനുള്ളിലെയ്ക്ക് പ്രവേശിച്ചു. സിനഗോഗിന്റെ പ്രധാനം ഭാഗം "ഹെക്കൽ" എന്നറിയപ്പെടുന്ന, ഒരു അൾത്താരയാണ്. ജൂത സമൂഹത്തിന്റെ മത വിശ്വാസത്തിൽ ഏറ്റവും പ്രാധാന്യമുള്ള "തോറ" എന്നറിയപ്പെടുന്ന അവരുടെ മത ഗ്രന്ഥം സൂക്ഷിച്ചിരുന്ന ആഡംബരപൂർണ്ണമായ ഒരു അറയും ഹെക്കലിൽ ഉണ്ട്. സിനഗോഗിന്റെ അടുത്ത പ്രധാന ഭാഗം "ബേമ" എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്ലാറ്റ്ഫോം ആണ്. ഇവിടെ കയറി നിന്നാണ് "തോറ" വായിച്ചിരുന്നത്. "ബേമ"യിൽ കയറി നിന്ന് തോറ വായിക്കുക എന്നത് വലിയൊരു അംഗീകാരം തന്നെയായിരുന്നു. പറവൂർ സിനഗോഗിൽ ഇപ്പോൾ കാണുന്ന ഹെക്കൽ പഴയ ഹെക്കലിന്റെ മാതൃകയാണ്. ജൂതന്മാർ ഇശ്രായേലിലെയ്ക്ക് മടങ്ങിയപ്പോൾ ഇവിടെ ഉണ്ടായിരുന്ന യഥാർത്ഥ ഹെക്കലും കൂടെ കൊണ്ടുപോയത്രേ.
Interior of the Paravur synagogue showing the Hekal and Bimah |
A close shot of the Hekal of the Paravur synagogue |
Women used to stand behind this wooden lattice called Melisha - from chendamangalam synagogue |
കാലത്തിനു മുന്നില് എല്ലാ ആചാരങ്ങളും വഴി മാറുന്നു എന്ന് ചിന്തിച്ചു കൊണ്ട്, പുരുഷന്മാരുടെ കുത്തകയായിരുന്ന മുൻ വശത്തെ ഗോവിണി വഴി ഞാൻ സിനഗോഗിന്റെ മുകൾ നിലയിലെയ്ക്ക് നടന്നു. സിനഗോഗിന്റെ മുകൾ നിലയുടെ നിർമാണം കേരളത്തിലെ പരമ്പരാഗത വാസ്തുവിദ്യ അനുസരിച്ചാണ്. രണ്ടാം നിലയിലും ഒരു ബേമ ഉണ്ട്. വിശിഷ്ട അവസരങ്ങളിൽ തോറ വായിച്ചിരുന്നത് ഈ ബെമയ്ക്ക് മുകളിൽ നിന്നു കൊണ്ടായിരുന്നു.
The second Bimah of the Paravur synagogue |
The entrance to the Rabbanim, on the first floor of the Paravur synagogue |
പറവൂർ സിനഗോഗിലെ മറ്റൊരു പ്രധാന ചരിത്ര വസ്തു "ജൂത ചെപ്പേട്" എന്നറിയപ്പെടുന്ന ചരിത്ര രേഖയുടെ ഒരു മോഡൽ ആണ്. AD 1000 ആണ്ട് മുസിരിസ് ഭാഗം ഭരിച്ചിരുന്ന "കുലശേഖര ഭാസ്കര വർമ്മ" എന്ന രാജാവ് യൊസെഫ് റബ്ബാൻ എന്ന ജൂത പ്രമുഖനു അനേകം അവകാശങ്ങൾ പതിച്ചു നല്കിയത്തിന്റെ രേഖയാണ് "ജൂത ചെപ്പേട്" . പ്രാചീനമായ വട്ടെഴുത്ത് ആണ് ഇതിലെ ലിപി. ഇന്ന് കേരളത്തിൽ വട്ടെഴുത്ത് വായിക്കാനറിയുന്നവർ വളരെ ചുരുക്കമാണ്. പ്രസിദ്ധ ചരിത്രകാരനായ M R Raghava Warrier ഈ "ജൂത ചെപ്പേട്" വായിക്കുന്നതിന്റെ ഒരു ശബ്ദ രേഖ പറവൂർ സിനഗോഗ് മ്യൂസിയത്തിൽ നിന്നും കേട്ടു. ആയിരം വർഷങ്ങൾക്കു മുൻപ് ഒരു രാജാവ് എഴുതിയ ഒരു കുറിപ്പ്, അതി പ്രാചീനമായ ഒരു ഭാഷയിൽ വായിച്ചു കേൾക്കുക! ചരിത്രത്തെ അളവറ്റു സ്നേഹിക്കുന്ന എന്നെപ്പോലെ ഒരാൾക്ക് രോമാഞ്ചം ഉണ്ടാകാൻ വേറെന്തു വേണം?
Replica of the Jewish copper plate - "Cheppedu" |
അങ്ങനെ, പറവൂർ സിനഗോഗും കണ്ടു, അവിടുത്തെ കൌണ്ടറിൽ നിന്ന് ബോട്ട് യാത്രക്കുള്ള ടിക്കറ്റും മറ്റു ഗൈഡ് ബുക്കുകളും ഒക്കെ വാങ്ങി ഞങ്ങൾ തട്ടുകടവ് ബോട്ട് ജെട്ടിയിലേക്ക് നടന്നു. അവിടെ, കുളിച്ചു സുന്ദരനായി, യാത്രക്കൊരുങ്ങി ഒരു AC ബോട്ട് കാത്തു കിടക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു.
ബോട്ട് പെരിയാറിന്റെ മുകളിലൂടെ പതുക്കെ നീങ്ങി തുടങ്ങി. മുസിരിസ് ബോട്ട് യാത്രയിലെ ആദ്യത്തെ സ്റ്റോപ്പ് സാമൂഹിക പരിഷ്കർത്താവായിരുന്ന "സഹോദരൻ അയ്യപ്പൻറെ" ജന്മ ഗൃഹമാണ്. സമയക്കുറവു മൂലം ഞങ്ങൾ അവിടെ ഇറങ്ങുന്നില്ല എന്ന് തീരുമാനിച്ചു. അടുത്ത സ്ഥലം "പള്ളിപ്പുറം" കോട്ടയാണ്. കോട്ട ലക്ഷ്യമാക്കി ബോട്ട് യാത്ര തുടർന്നു. വഴിയിൽ പല രസകരമായ കാഴ്ചകളും ബോട്ട് ഡ്രൈവർ ഞങ്ങളെ കാണിച്ചു തന്നു. ചീനവലകളുടെ കൂട്ടവും, ചെമ്മീൻ കൃഷി ചെയ്യുന്ന കൂടുകളും, പോലീസ് പിടിച്ച കള്ളക്കടത്ത് ബോട്ടും, തമിഴ് പുലികൾ ഉപേക്ഷിച്ച് കടന്നു കളഞ്ഞ കപ്പലും അങ്ങനെ പല കാഴ്ചകൾ. ശാന്തമായ കായൽ, മനോഹരമായ തീരങ്ങൾ, ജലയാത്രയെ ഞങ്ങൾ പ്രണയിച്ചു തുടങ്ങിയിരുന്നു.
Cheenavala(Meaning the Chinese net) - The traditional fishing nets in Kerala |
വളരെ പെട്ടെന്ന് തന്നെ ഞങ്ങൾ പള്ളിപ്പുറം കോട്ടയ്ക്ക് സമീപമുള്ള "മഞ്ഞുമാത" പള്ളിയുടെ ജെട്ടിയിൽ എത്തി ചേർന്നു.
The ancient church of our Lady - Pallippuram ( Manju matha church) |
കേരളത്തിലെ അധികമാരും കേട്ടിട്ടു കൂടിയില്ലാത്ത ഒരു കോട്ടയാണ് പള്ളിപ്പുറം കോട്ട. കാണാൻ വലിയ ലുക്ക് ഒന്നുമില്ലെങ്കിലും ഈ കോട്ടയ്ക്കു പിന്നിലെ ചരിത്രം അറിഞ്ഞാൽ ഈ കക്ഷി ചില്ലറക്കാരൻ ഒന്നുമല്ലെന്ന് മനസ്സിലാകും. ഇന്ത്യയിൽ ഇന്ന് നിലനില്ക്കുന്ന. ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന യൂറോപ്യൻ നിര്മിതിയാണ് പള്ളിപ്പുറം കോട്ട.
Pallippuram fort - The oldest surviving European monument in India |
The information plate itself is so ancient - Made in 1909! |
പള്ളിപ്പുറം കോട്ടയുടെ ചരിത്രം അവിടെയും അവസാനിക്കുന്നില്ല. 1789-ലെ ടിപ്പുവിന്റെ പടയോട്ട കാലത്ത് ഈ കോട്ട പിടിച്ചെടുക്കാൻ ഒരു ശ്രമം നടന്നു. ആ കാലത്ത്, തിരുവതാംകൂർ രാജാവ് 300,000 സൂറത്ത് രൂപ കൊടുത്ത് പള്ളിപ്പുറം കോട്ട ഡച്ച്കാരുടെ കയ്യിൽ നിന്നും വാങ്ങി. കോട്ട ടിപ്പുവിന്റെ അധീനതയിൽ ആയാലുള്ള അപകടം ഭയന്നായിരുന്നു അത്. ആ പടയോട്ടത്തിൽ ടിപ്പു തോറ്റു പോയി എന്ന് മാത്രമല്ല, മരണത്തെ മുന്നിൽ കാണുക കൂടി ചെയ്തു. 1909-ൽ തിരുവതാംകൂർ ഭരണകൂടം പള്ളിപ്പുറം കോട്ട പുതുക്കിപ്പണിതു.
The Hexagonal interior of the ancient Pallippuram Fort |
A regular day at the Periyar river. |
Post a Comment